نکاتی درباره برنامه همکاری ایران و چین - گروه سرگرمی

با ما همراه باشید و با تور چین ارزان از شگفت انگیزترین کشور دنیا دیدن کنید بر روی دیوار چین سلفی بگیرید، از قصر ممنوعه دیدن کنید و در خیابان شانگهای پیشرفته ترین آسیا قدم بزنید.

در تطبیق این متن با آیین نامه چگونگی تنظیم و انعقاد توافق های بین المللی که در سال 1371 به تصویب هیات وزیران ایران رسید، نمی توان این برنامه را ذیل توافقات حقوقی ناشی از روابط بین الملل که در آیین نامه الزام آور و دارای آثار و ضمانت اجرایی حقوقی خوانده شده اند، دسته بندی کرد؛ بلکه باید آن را به تعبیر آیین نامه مذکور یک توافق نزاکتی دانست که توافقی است ناشی از روابط بین المللی که به موجب آن، دستگاه دولتی تصمیم خود را به تعقیب سیاست های معینی اعلام می نماید، بدون آنکه اثر حقوقی لازم الاجرایی بر آن مترتب باشد. از این لفظ نامانوس توافق نزاکتی که بگذریم، این برنامه بیشتر شکل و محتوای یک یادداشت تفاهم یا نقشه راه را دارد، نه یک سند حقوقی الزام آور نظیر عهدنامه یا موافقتنامه. به این دلیل این همه هیاهو در داخل و خارج در اطراف آن بلاموضوع به نظر می رسد.

در این رابطه، نکات زیر قابل ذکر است. 1- عنوان برنامه برای متن انتخاب شده که در زمره عناوین متداول برای اسناد حقوقی نیست. به علاوه، متن فاقد زبان حقوقی متداول در اسناد الزام آور است؛ فاقد سازوکار حل اختلاف است و در آن از تعبیر در موارد زیر تفاهم نمودند استفاده شده است.

2- از اظهارات مقامات ایرانی چنین بر می آید که سند حاصل مذاکرات طرفین نیست، بلکه توسط طرف ایرانی تهیه و به طرف چینی ارایه شده است. این در حالی است که مثلا در مقام مقایسه، مذاکره در خصوص موافقتنامه تجارت آزاد بین چین و کره جنوبی طی 12 دور که سه سال به طول انجامید و فرایند امضا و تصویب آن در مجالس دو کشور که یک سال به درازا کشید، نهایی شد. به علاوه، چین طی فرایندی مشابه، موافقتنامه های الزام آور مشابهی با 11 کشور دیگر و نیز با آسه آن و دو منطقه اداری ویژه (هنگ کنگ و ماکائو) و یک طرف یعنی تایوان امضا نموده است.

3- در همه یا اغلب کشورها، ورود در مذاکراتی که به امضا و تصویب یک سند الزام آور بینجامد، مستلزم یک مجوز پیشینی، معمولا از سوی هیات وزیران است. نشانه ای از اینکه در پکن یا تهران چنین مجوزی داده شده باشد، در دست نیست.

4- مقامات رسمی چین هنوز اظهارنظر محتوایی در خصوص این برنامه ننموده اند. تنها ژائو لیجیان سخنگوی وزارت خارجه چین در 6 جولای در پاسخ به سوال خبرنگاری در خصوص اظهارات وزیر خارجه ایران راجع به مذاکره بین ایران و چین در خصوص همکاری های 25 ساله، تنها از دوستی سنتی دو کشور و تماس دو طرف برای توسعه روابط دوجانبه و آمادگی چین برای توسعه همکاری های عملی سخن گفت. هوآ چانیانگ سخنگوی دیگر وزارت خارجه چین نیز در 13 جولای در پاسخ به سوالی راجع به مقاله نیویورک تایمز در خصوص برنامه همکاری ضمن تاکید بر دوستی ایران و چین گفت: اطلاعی در رابطه با سوال خاص شما ندارم.

5- محتوای سند نیز گویای یادداشت تفاهم بودن آن است. ضمیمه شماره 1 تحت عنوان اهداف اساسی، حاوی تاکید بر توسعه همکاری ها در بیش از 100 حوزه مالی، تجاری، انرژی، زیست محیطی، سایبر، امنیتی، نظامی و... و مشارکت ایران در ابتکار جاده، کمربند است؛ لذا اگر برنامه همکاری ها همین باشد که در دسترس است، به صرف آن آثار عملی چندانی قطعیت ندارد؛ مگر اینکه در مراحل بعد در هر یک از این حوزه ها مذاکراتی تفصیلی انجام و توافقاتی دقیق حاصل گردد. از این رو این سند با این محتوا نیازی به تصویب مجلسین دو کشور نیز ندارد.

6- نقش تحریم های ظالمانه امریکا فاکتور دیگری است که نهایتا باید در معادله دیده گردد. گزارش های منابع چینی حاکی است که طی سه سال گذشته حجم سرمایه گذاری و تجارت چین با ایران در حال کاهش بوده و مطابق آمار گمرک چین خرید رسمی نفت از ایران در ژوئن به صفر رسیده است. برنامه همکاری ها باید به این مهم توجه نموده و به نحوی چین را به سهم خود متعهد به یاری به عادی سازی روابط مالی ایران با دنیا کند.

7- این سند مشابه هیچ یک از انواع توافقات برای توسعه انواع همکاری ها بین کشور ها نیست. موافقتنامه های تجارت آزاد یک دسته از این توافقات است که برای طرفین یا طرف ها الزام حقوقی جهت اتخاذ تدابیری در حوزه لغو یا کاهش تعرفه ها یا موانع غیرتعرفه ای و تشویق سرمایه گذاری در قالب کامله وداد یا رفتار ملی ایجاد می نماید.

عهدنامه های مودت نوع دیگری از این توافقات است که امریکا طی بیش از 200 سال با طیفی از کشور ها منعقد نموده که محور اصلی آن ها اعطای امتیازات و آزادی فعالیت به اشخاص حقیقی و حقوقی دو کشور برای مراودات مالی و کنسولی است. نوع سوم موافقتنامه دوستی، همکاری و یاری متقابل رایج در رابطه بین شوروی سابق و متحدان آن بود. سند همکاری ها بین ایران و چین شباهتی به هیچ یک از این سه دسته ندارد. پرداختن تفصیلی به این مهم فرصتی دیگر را می طلبد؛ و نهایتا اینکه به رغم آنکه سند ویرایش نهایی خوانده شده، اما با توجه به بعضی نقصان های ویرایشی در سند به نظر نمی رسد که این متن ویرایش نهایی باشد.