گردآشوان پیرانشهر کلیدیترین محوطه مس و سنگ جدید در منطقه - گروه سرگرمی

این باستان شناس اضافه نمود: یکی از ویژگی های دوران مس و سنگ جدید شمال غرب ایران، سفال های کاهرو Chaff-Tempered است که با توجه به تبادلات بین مناطق مرتفع، دشت ها و زمین های پست به ویژه طی دوره مس وسنگ، سنت فرهنگی سفال های کاهرو را در مناطق مختلف شاهد هستیم.

او گاهنگاری نسبی و نتایج به دست آمده از کاوش را نشانگر پیوندهای فرهنگی حوزه زاب با مناطق قفقاز، آناتولی و بین النهرین دانست که به دلیل نزدیکی به حوزه های فرهنگی فوق دارای روابط فرهنگی بوده اند.

وی گفت: تپه گرد آشوان با ارتفاع 9 متر یکی از نقاط کلیدی حوزه شمال غرب محسوب می گردد، لذا پرداختن به آن اهمیت می یابد و اطلاعات سودمندی از این دوره ارایه می دهد.

شریفی با بیان این که نتایج پژوهش نشان دهنده همزیستی اجتماعات و اشتراکات فرهنگی ساکنان گردآشوان با سایر مناطق شمال غرب، شمال بین النهرین، قفقاز و آناتولی بوده که این امر باعث تشابهات فرهنگی شده گفت: مواد فرهنگی گردآشوان مشابهت نزدیکی با دیگر محوطه های همزمان در حوزه دریاچه ارومیه از یک سو و مناطق قفقاز،آناتولی و همچنین محوطه های بین النهرین دارد.

او گفت:در واقع شرایط جغرافیایی حوضه دریاچه ارومیه در طول تاریخ همیشه جهت تردد بوده و به نظر می رسد گردآشوان نقش میان راهی و ارتباطی داشته که وجود ابسیدین های مکشوفه بر این امر صحه می گذارد.

کبوتر خانه های اصفهان

فریبا سعیدی انارکی در ادامه این نشست به بیان گوشه ای از پروژه کبوتر خانه های اصفهان پرداخت و گفت: بافت معماری کبوترخانه ها که از گل رس، کاه و نمک تشکیل می شد در برابر سرما و گرما مقاوم بود و عایقی حرارتی و در عین حال صوتی محسوب می شد تا آرامش کبوتران اندرون کبوترخانه را تامین کند.

او اضافه نمود: غالب کبوتر خانه ها به واسطه بهره گیری از حد بیشتر فضا به شکلی استوانه مانند ساخته می شدند تا لانه های بیشتری را در خود جا دهند.

به گفته این باستان شناس، کبوترخانه های نواحی گرجهت که بیشتر در استان اصفهان متمرکز هستند، عموما پلان مدور با سازه استوانه ای دارند و تعدادی از این برج های کبوتر از داخل به صورت ستاره ای ویا چند طبقه ساخته شده اند.

سعیدی انارکی توضیح داد: بیشتر منابع تاکید بر کارکرد این بناها به عنوان منبع تامین کود کشاورزی نموده اند و در منابع متقدم و متاخر در طب خواص در مانی و کاربرد فضله کبوتر به تفصیل توضیح داده شده، همچنین به دلیل وجود مواد معدنی سودمند در فضله کبوتر در صنایعی مانند ساخت باروت، رنگرزی و چرمسازی استفاده می شده است.

او با بیان این که بر اساس این مدارک و شواهد موجود کبوترخانه ها در قرن چهارم هجری وجود داشته و ساخته می شده اند گفت که ساخت این بناها قبل از قرن چهارم هجری شروع شده بود نیز کاربرد داشته است و اسناد تصویری و نوشتاری از سیاحان و جهانگردان اروپایی باقیمانده که اطلاعات زیادی را راجع به کاربرد و سازه کبوتر خانه ها در اختیار می گذارد.

این پژوهشگر در انتها گفت: یکی از نمونه های خوب باقیمانده از این گروه کبوتر خانه هزار جریب است که در جنوب شهر اصفهان نهاده شده و متعلق به دوره صفوی است و علاوه بر آن در روستاهای اطراف اصفهان و نواحی غربی استان به خصوص در خوانسار و گلپایگان، جنوب اصفهان در مبارکه و شرق اصفهان روستای گورت هنوز برج های کبوتر دیده می گردد.

هوار و هوارنشینی در هورامان ـ مطالعات باستان مردم شناسی در منطقه هورامان

حسن رمضانی نیز در این نشست به پژوهش هوار و هوارنشینی در هورامان، مطالعات باستان مردم شناسی در منطقه هورامان با تکیه بر الگو تحرک پرداخت و اظهار کرد: براساس مطالعات اجرا شده در این منطقه می توان الگوی تحرک این جوامع را به دو گروه هوارهای مختص جوامع دامدار و هوارهای مختص جوامع کشاورز تقسیم کرد.

او با بیان این که این دو الگو از نظر بازه زمانی با یکدیگر متفاوت هستند، اضافه نمود: جوامع دامدار از اواخر زمستان تحرک خود را شروع و در اواخر تابستان به روستا بازمی گردند در حالی که جوامع کشاورز از نیمه دوم فصل بهار مقدمات کوچ خود را شروع نموده و تا اواسط فصل پاییز در هوار مختص خود سکونت داشته و پس از کاشت غلات خود همزمان با کاهش شدید دما و افزایش میزان بارش به روستا باز می گردند.

به گفته این باستان شناس، الگو تحرک جوامع دامدار در ارتفاعات کوهسالان و شاهو قابل رویت بوده واین در حالی است که الگو کوچ جوامع کشاورز در ارتفاعات کوه تخت مشاهده می گردد.

او با بیان این که در هوارهای مختص جوامع دامداری وجود مرتع مناسب در نحوه مکان گزینی جوامع از اهمیت بسیاری برخوردار است، توضیح داد: اما در هوارهای مختص کشاورزی مهمترین دلیل مکان گزینی در یک منطقه وجود چشمه و منابع آب کافی است.

رمضانی در انتها تاکید نمود: مطالعات باستان مردم شناسی در مورد منطقه هورامان می تواند رهیافت مهمی برای باستان شناسان در جهت تشخیص الگو تحرک جوامع در دوره پیش از تاریخ به همراه داشته باشد.

آنالیز و مطالعه سازه های آبی منطقه کهگیلویه

احمد آزادی در ادامه نشست با بیان بخشی از پروژه آنالیز و مطالعه سازه های آبی منطقه کهگیلویه، گفت: کُهگیلویه منطقه ای با ارتفاع بین 500 تا 3600 متر از سطح آب های آزاد در بخش های جنوبی زاگرس نهاده شده است.

او با بیان این که این منطقه در بین دو حوزه فرهنگی فارس و خوزستان قرار داشته و در گروه مناطق بینابینی به شمار می آید، اضافه نمود: به طور کلی، سازه های آبی منطقه کُهگیلویه به شش گروهِ آسیاب، پل، کانال انتقال آب، آب انبار، سنگ آب و چاه سنگی تقسیم می شوند که در چشم اندازهای مختلف ایجاد شده اند.

این باستان شناس گفت: دشت ها و حواشی آن، حاشیه رودخانه ها و کوهستان عمده ترین چشم اندازهایی هستند که سازه های آبی در آن ها شکل گرفته است و به طور کلی آسیاب های این منطقه را براساس الگو پراکنش می توان به دو گروهِ آسیاب های مُنفرد و آسیاب های مجموعه ای تقسیم کرد.

آزادی اضافه نمود: پل ها یکی دیگر از انواع سازه های آبی این منطقه است که در این آنالیز ها بقایای 6 مورد از آن ها شناسایی شد که بیشتر آن ها بر روی رودخانه مارون، به عنوان اصلی ترین مانع ارتباطی این منطقه ساخته شده اند.

وی با بیان این که کانال های انتقال آب گونه دیگرِ سازه های آبی این منطقه هستند که بعضی از آن ها با استفاده از سنگ و ساروج و بعضی دیگر از آن ها کانال هایی هستند که در دل کوه ایجاد شده اند، گفت: آب انبارها به عنوان یک گونه دیگر از سازه های آبی این منطقه به دو گروه آب انبارهایی که با هدف مصارف کشاورزی و آب انبارهایی که با اهداف امنیتی در درون دژها ساخته شده اند تقسیم می شوند.

او گفت: سنگ آب ها که سازه هایی کَنده شده در داخل سنگ هستند و چاه های آب که با استفاده از دورچینی سنگ ساخته شده اند، از دیگر گونه های سازه های آبی منطقه کُهگیلویه به شمار می آیند.

کاوش نجات بخشی محدوده سد پیام چای

نسرین طایفه قهرمانی در ادامه این نشست با اشاره به کاوش نجات بخشی محدوده سد پیام چای، کورگان های قره داشلی یک و دو، گفت: کورگان های قره داشلی 1 و 2 نام دو کورگانی است که در محدوده سد پیام چای در جنوب غربی شهرستان کلیبر در استان آذربایجان شرقی در سال 1398 به سرپرستی این جانب مورد کاوش نهاده شد.

به گفته این باستان شناس، این کورگان ها با هدف نجات بخشی ولی بدون حمایت اقتصادی آب منطقه ای آذربایجان شرقی (به عنوان کارفرما) در پی رسیدن به پرسش های فصل اول نجات بخشی (1397) کاوش شد.

او توضیح داد: در فصل اول در کورگان شاه لیق نشانه هایی از اجرا یک مراسم آیینی بدون چاله تدفین در کورگانی با قطر 45 متر، عاملی بود تا با کاوش کورگان های دیگر پرده از راز این کورگان ها گگردده گردد، به همین دلیل با کاوش دو کورگان دیگر بار دیگر با کورگان هایی بدون چاله تدفین روبه رو شدیم که نشانه هایی از برپایی مراسم آتش، اجرا مراسم قربانی (بچه ها مثله شده)، اهدای هدایا و نذورات همچون سفال، سنجاق های مفرغی، آویز حلقه ای، مهرهای گلی، ابسیدین، سرباره های آهن، پیکرک های حیوانات، ساختار پیچیده و پرزحمت معماری، بیانگر اجرا آیینی خاص در این منطقه در هزاره اول ق.م داشت.

طایفه قهرمانی گفت: آن چه مهم این است که در ایران کورگانی با این مشخصات تا به امروز یافت نشده بود و نشان می دهد بسیاری از این کورگان ها که زین پس در ایران ممکن است کشف شوند باید در دسته بندی جدیدی به نام کورگان های آیینی تقسیم شوند که مشابه این نوع در خارج از مرزهای فعلی ایران، در غرب مغولستان در تپه بایرام، قزاقستان و همچنین در گرنی در جنوب سیبری گزارش شده است.

ایلنا نوشت، به گفته این باستان شناس، اینکه هدف مردمان هزاره اول ق.م از برپایی این ساختارهای پیچیده با مراسم خاص چه بوده و تحت تاثیر چه کیش و آیینی این کورگان ها برپا می شدند، پرسشی است که با انجام کاوش های بیشتر می توان پاسخ روشنی برای آن پیدا کرد.